Τι είναι ο πλανήτης;
Ένας πλανήτης είναι ένα ουράνιο σώμα που περιστρέφεται γύρω από ένα αστέρι. Έχει σχήμα παρόμοιο με σφαίρα και δεν εκπέμπει το δικό του φως.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση, για να θεωρηθεί ένα ουράνιο σώμα πλανήτης, πρέπει να πληροί τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- τροχιά γύρω από ένα αστέρι.
- διαθέτουν αρκετή μάζα για να αντισταθμιστεί η πίεση και να σχηματίσουν μια σφαιροειδή δομή. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται υδροστατική ισορροπία.
- έχουν καθαρίσει τη διαδρομή της τροχιάς της, εμποδίζοντας την εισβολή άλλων αντικειμένων.
Ουράνια σώματα που δεν πληρούν αυτές τις συνθήκες ονομάζονται αστεροειδείς ή μικροί πλανήτες. Άλλα σώματα, ακόμη μικρότερα από αυτά, ονομάζονται μεθανόνια και μικρομετεωρίτες.
Στο ηλιακό μας σύστημα υπάρχουν οκτώ πλανήτες, οι οποίοι είναι: Υδράργυρος (σύμβολο ☿), Αφροδίτη (♀), Γη (♁ ή ⊕), Άρης (♂), Δίας (♃), Κρόνος (♄), Ουρανός (♅) και Ποσειδώνας (♆).
Η λέξη προέρχεται από τα λατινικά πλανήτης, και αυτό με τη σειρά του από τα ελληνικά πλανήτης (πλανήτες). Στην ελληνική του προέλευση, η λέξη πλανήτης σημαίνει «περιπλανώμενος» ή «περιπλανώμενος».
Φωτογραφία του πλανήτη Γη που φαίνεται από το διάστημα.
Χαρακτηριστικά των πλανητών
Εκτός από τις συνθήκες που έχουν ήδη περιγραφεί, οι πλανήτες έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως οι ουσίες από τις οποίες συντίθενται, ο τύπος της δομής που διαθέτουν, η τροχιά που περιγράφουν οι τροχιές τους και οι διάφορες κινήσεις που πραγματοποιούν στις μετακινήσεις τους.
Σύνθεση των πλανητών
Οι πλανήτες μπορούν να αποτελούνται από στερεά υλικά και συσσωρευμένα αέρια. Τα βασικά στερεά υλικά είναι πετρώματα που σχηματίζονται από πυριτικά άλατα και σίδηρο. Τα αέρια είναι κυρίως υδρογόνο και ήλιο. Οι πλανήτες έχουν επίσης διαφορετικούς τύπους πάγου, αποτελούμενο από μεθάνιο, αμμωνία, διοξείδιο του άνθρακα και νερό.
Η αναλογία και η ιδιαιτερότητα αυτών των υλικών θα ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του πλανήτη. Για παράδειγμα, βραχώδεις πλανήτες όπως η Γη είναι φτιαγμένοι από βραχώδες και μεταλλικό υλικό και, σε μικρότερο βαθμό, από αέρια. Αντίθετα, αέριοι πλανήτες όπως ο Δίας αποτελούνται ουσιαστικά από αέρια και πάγο.
Δομή των πλανητών
Η εσωτερική δομή των πλανητών εξαρτάται από τη σύνθεσή τους. Οι βραχώδεις πλανήτες αποτελούνται από:
- Στερεός ή ρευστός πυρήνας, σχηματίζεται από πολλά στερεά στρώματα ή από ένα τήγμα.
- Μανδύας: αποτελούμενο από ειδικά πυριτικά άλατα, δηλαδή άλας που σχηματίζεται από την ανάμιξη μιας βάσης με πυριτικό οξύ.
- Φλοιός: Είναι το στρώμα που καλύπτει βραχώδεις πλανήτες, αλλά και νάνους πλανήτες και δορυφόρους όπως η Σελήνη. Μπορεί να είναι ηπειρωτικό ή ωκεάνιο. Διακρίνεται από το μανδύα από τη χημική του σύνθεση.
Οι αέριοι πλανήτες είναι επίσης δομημένοι από έναν πυρήνα, τα χαρακτηριστικά του οποίου δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί. Υποτίθεται ότι είναι ένα μείγμα από βράχο και σίδηρο, ή μεταλλικό υδρογόνο ή πάγο. Ωστόσο, το υπόλοιπο της μάζας του είναι αέριο ή υγρό συμπιεσμένο αέριο.
Παράδειγμα της εσωτερικής δομής ενός βραχώδους πλανήτη (Αφροδίτη) και ενός άλλου αέριου (Δία)
Τροχιές των πλανητών
Όλοι οι πλανήτες κινούνται γύρω από ένα αστέρι που περιγράφει ένα ελλειπτικό μονοπάτι. Η ταχύτητα του ταξιδιού εξαρτάται από την απόσταση από τον ήλιο. Όσο πιο μακριά είναι από το αστέρι τους, τόσο πιο αργή είναι η ταχύτητα του πλανήτη.
Κινήσεις των πλανητών
Οι πλανήτες εκτελούν τις ακόλουθες κινήσεις:
- Μετάφραση: είναι η μετατόπιση γύρω από το αστέρι.
- Περιστροφή: είναι η κίνηση γύρω από τον άξονα του ίδιου του πλανήτη.
- Προπόρευση: αναφέρεται στην ταλάντωση του άξονα των πλανητών, σαν κορυφή όταν αρχίζει να σταματά.
- Νεύση: Αποτελείται από μικρές ταλαντώσεις που επικαλύπτονται στην κίνηση της προκάθησης.
Ταξινόμηση πλανητών
Όσο για το ηλιακό μας σύστημα, υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι ταξινόμησης των πλανητών. Οι πιο αποδεκτές φόρμες είναι οι ακόλουθες:
- ανάλογα με την εγγύτητά τους στον ήλιο, όπως οι εσωτερικοί και εξωτερικοί πλανήτες.
- ανάλογα με τη σύνθεσή τους, ως βραχώδεις και αέριους πλανήτες.
Σύμφωνα με την εγγύτητα του ήλιου
Οι εσωτερικοί πλανήτες, επίσης γνωστοί ως κατώτεροι πλανήτες, είναι εκείνοι που είναι πιο κοντά στον Ήλιο, καθώς βρίσκονται πριν από τον αστεροειδή ιμάντα:
- Ερμής
- Αφροδίτη
- Γη
- Άρης
Οι εξωτερικοί πλανήτες, που ονομάζονται επίσης ανώτεροι πλανήτες, είναι εκείνοι που βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από τον Ήλιο, αφού βρίσκονται μετά τον αστεροειδή ιμάντα. Οι εξωτερικοί πλανήτες είναι:
- Ζεύς
- Κρόνος
- Ουρανός
- Ποσειδώνας
Σύμφωνα με τη σύνθεση
Οι πλανήτες του ηλιακού συστήματος μπορούν να ταξινομηθούν σύμφωνα με τα υλικά που τα συνθέτουν. Καταλήγουν σε δύο βασικούς τύπους:
Βραχώδεις πλανήτες, που ονομάζονται επίσης επίγεια ή τιλουρικά, αποτελούνται από στερεά στοιχεία, όπως το πυριτικό άλας, μεταξύ των οποίων είναι:
- Ερμής
- Αφροδίτη
- Γη
- Άρης
Οι αέριοι πλανήτες αποτελούνται κυρίως από αέρια. Είναι επίσης γνωστοί ως γιγαντιαίοι πλανήτες, λόγω του γεγονότος ότι είναι πολύ πιο μαζικοί από τους βραχώδεις πλανήτες. Αυτά είναι:
- Ζεύς
- Κρόνος
- Ουρανός
- Ποσειδώνας
Νάνος πλανήτης
Νάνοι πλανήτες με τους δορυφόρους τους
Ένας νάνος πλανήτης είναι ένα ουράνιο σώμα που πληροί μόνο δύο από τα χαρακτηριστικά ενός πλανήτη:
- τροχιά γύρω από τον ήλιο και
- έχουν μια μάζα που της δίνει υδροστατική ισορροπία.
Οι πλανήτες νάνων είναι συνήθως μικρότεροι από έναν πλανήτη και μεγαλύτεροι από έναν δορυφόρο.
Αυτό που διαφοροποιεί τον πλανήτη νάνο από τους πρωταρχικούς πλανήτες είναι ότι δεν είναι σε θέση να σκουπίσουν ή να καθαρίσουν την τροχιά τους από άλλα σώματα.
Υπάρχουν πέντε επίσημα αναγνωρισμένοι πλανήτες νάνων σήμερα:
- Δήμητρα
- Πλούτων
- Χαμαία
- Μακάκε
- Έρις.
Υπάρχουν περισσότερα από τριακόσια ουράνια σώματα που περιμένουν να ταξινομηθούν ως νάνοι πλανήτες.
Εξωπλανήτες
Οι εξωπλανήτες, που ονομάζονται επίσης εξωηλιακοί πλανήτες, είναι πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από ένα αστέρι εκτός από τον ήλιο. Επομένως, είναι πλανήτες που βρίσκονται εκτός του ηλιακού μας συστήματος.
Εντοπίστηκαν επίσημα για πρώτη φορά το 1992, χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις που επέτρεψαν μια καλύτερη παρατήρηση του χώρου.
Μέχρι στιγμής, έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη 3.264 εξωπλανητών. Τα περισσότερα από αυτά είναι γίγαντες φυσικού αερίου.
Τύποι εξωπλανητών
Υπάρχουν πολλοί τύποι εξωπλανητών με χαρακτηριστικά που δεν ταιριάζουν στην ταξινόμηση των πλανητών στο ηλιακό μας σύστημα. Μέσα σε αυτά, αναγνωρίζονται πέντε κύριες ομάδες:
- Τύπος Δία: γίγαντες φυσικού αερίου, οι οποίοι μπορούν να είναι έως και 80 φορές πιο μεγάλοι από τη Γη. Χωρίζονται σε ζεστό Δία και κρύο Δία.
- Τύπος Ποσειδώνα: Είναι κάπως λιγότερο ογκώδη από τους τύπους του Δία, αλλά πάντα περισσότερο από τη Γη. Χωρίζονται σε ζεστό Ποσειδώνα και κρύο Ποσειδώνα.
- Σούπερ Γη: Είναι όλοι αυτοί οι πλανήτες που έχουν μία έως δέκα μάζες περισσότερο από τη Γη.
- Γη: Επίσης γνωστές ως πρώην γη, έχουν μια μάζα παρόμοια με τη Γη μας. Περιλαμβάνει έναν τύπο που ονομάζεται minineptune.
- Sublands: η μάζα του είναι μικρότερη από τη μάζα της Γης ή της Αφροδίτης.
Υπάρχουν επίσης άλλοι, λιγότερο συνηθισμένοι τύποι, όπως πλανήτες πάλσαρ, πλανήτες άνθρακα (καρβίδιο ή διαμάντι), μετα-γήνες, χονικοί πλανήτες, πλανητικοί πλανήτες, περιπλανητικοί πλανήτες (περιπλανώμενοι ή ορφανά). Επιπλέον, ορισμένες υποθέσεις υποδηλώνουν την ύπαρξη πλανητών ωκεανών, πλανητών λάβας, πλανητών σιδήρου και πλανητών ηλίου.
Πώς σχηματίζονται οι πλανήτες;
Οι πλανήτες πιστεύεται ότι προέρχονται από τη συμπύκνωση αερίων και σκόνης που περιστρέφονται γύρω από ένα αστέρι για εκατομμύρια χρόνια. Αυτή η εξήγηση ονομάζεται «νεφρική υπόθεση».
Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, η σκόνη και τα αέρια ταξιδεύουν γύρω από νεαρά αστέρια. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η δυναμική προκαλεί τη συσσώρευση σωματιδίων που εναποτίθενται στο δίσκο που περιβάλλει το αστέρι.
Έτσι, σχηματίζονται σφαιρίδια που ονομάζονται πλανητικά πλάσματα, ικανά να προσελκύουν περισσότερη ύλη ο ένας στον άλλο για να σχηματίσουν μεγαλύτερα και μεγαλύτερα αντικείμενα.
Με τη θερμότητα και το φως που εκπέμπεται από το κεντρικό αστέρι, τα αέρια εξαλείφονται, επιτρέποντας τη σταθεροποίηση της στερεάς ύλης.
- Ηλιακό σύστημα.
- Ποιοι είναι οι πλανήτες του ηλιακού συστήματος;
